Ayon sa mga ulat, tinatayang nasa 6,000 hanggang 8,000 mga pagkamatay ang naitalang kaugnay sa kampanya laban sa droga ng administrasyon ni Duterte mula 2016 hanggang 2019. Ang datos na ito ay mula sa iba’t ibang pinagkukunan kabilang ang mga ulat ng Philippine National Police (PNP) at mga organisasyon ng karapatang pantao. Isang ulat mula sa Human Rights Watch ang nagmumungkahi na ang bilang ng mga pinatay ay maaaring umabot sa 27,000, kung isasama ang mga hindi tuwirang pagkamatay sa ilalim ng kapangyarihan ng estado.
Ang imbestigasyon ng ICC sa kampanya ng droga sa Pilipinas ay nagsimula noong 2018, nang magsimula ang dating tagausig na si Fatou Bensouda ng paunang pagsusuri sa mga hinihinalang krimen laban sa sangkatauhan na naganap sa ilalim ng pamamahala ni Duterte. Ang imbestigasyon ay nakatuon sa panahon mula 2016 hanggang 2019 kung saan libu-libo na diumano’y mga suspek sa droga ang pinatay sa isang kampanya na tinawag ni Duterte at ng kanyang mga tagasuporta na “laban sa droga” ngunit tinuturing ng marami bilang pagpatay na inaalagaan ng estado.
Noong Enero 2023, pinayagan ng ICC ang isang buong imbestigasyon, at noong Hulyo 2023, pinalawak nito ang pagsusuri upang isama ang mga mataas na opisyal na kasangkot sa kampanya ng droga. Ang mga pangunahing taong iniimbestigahan ay kinabibilangan ni Duterte mismo, ang dating hepe ng Philippine National Police (PNP) at kasalukuyang Senador Ronald “Bato” dela Rosa, at ang dating Kalihim ng Katarungan na si Menardo Guevarra, bukod sa iba pa.
Kung mag-isyu ang ICC ng arrest warrant, ang pangunahing senaryo ay ang pagsunod ng pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman, dahil sa posisyon ng administrasyon ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. na kritikal sa ICC at sa imbestigasyon nito, malamang na hindi ito susunod. Si Marcos Jr. ay matagal nang nagpahayag ng intensyon ng kanyang administrasyon na hindi makipagtulungan sa ICC, binibigyang-diin ang mga isyu ng soberanya at hamon sa hurisdiksyon ng korte sa mga usaping Pilipino.
Isang posibleng senaryo ay ang pagtanggi ng gobyerno ng Pilipinas na kilalanin ang arrest warrant. Ang Pilipinas ay opisyal na umatras mula sa ICC noong 2019 sa ilalim ng administrasyon ni Duterte. Ang pag-atras na ito ay nagpapalito sa sitwasyon sapagkat hindi kinikilala ng gobyerno ng Pilipinas ang awtoridad ng korte sa kanilang mga mamamayan. Dahil dito, maaaring tumanggi ang gobyerno na kumilos batay sa warrant, na magreresulta sa isang hidwaan sa pagitan ng ICC at ng gobyerno ng Pilipinas. Ang posibleng hindi pagkilala sa arrest warrant ay maaaring magpabigat sa relasyon ng Pilipinas sa internasyonal na komunidad at makaapekto sa kanyang katayuan sa mga pandaigdigang talakayan tungkol sa karapatang pantao.
Maaaring gamitin ng gobyerno ng Pilipinas ang mga diplomasya at legal na mga hakbang upang makuha ang suporta ng mga internasyonal na tagasuporta, makipag-ayos para sa pakikipagtulungan, o maglunsad ng mga ligal na argumento upang hamunin ang hurisdiksyon o mga aksyon ng ICC. Ang diskarteng ito ay maaaring magsangkot ng paghingi ng suporta mula sa mga kaalyado at paglahok sa bilateral na talakayan upang mapagaan ang epekto ng arrest warrant.
Ang isang arrest warrant ng ICC para kay Duterte at sa kanyang mga kasamahan ay maaaring magkaroon ng malalim na epekto sa politika sa loob ng bansa. Si Duterte ay nananatiling isang kontrobersyal na pigura sa pulitika ng Pilipinas, at ang isang arrest warrant ay maaaring magbigay lakas sa kanyang mga tagasuporta habang pinapalakas ang mga tagasuporta. Ang mga aksyon at polisiya ng administrasyon ni Duterte ay malamang na manatiling sentro ng talakayan sa politika, na maaaring makaapekto sa tanawin ng pulitika at sa sentimyento ng publiko.
Ang pagtugon ng Pilipinas sa arrest warrant ng ICC ay magkakaroon din ng epekto sa mga internasyonal na relasyon. Ang hindi pagsunod ay maaaring magdulot ng mas mataas na pagsisiyasat mula sa internasyonal na komunidad at potensyal na diplomatikong pagkakahiwalay. Ang sitwasyong ito ay maaaring makaapekto sa mga relasyon sa kalakalan, tulong mula sa ibang bansa, at pangkalahatang katayuan sa internasyonal. Maaaring humarap ang Pilipinas sa presyon mula sa mga organisasyon ng karapatang pantao, iba pang mga bansa, at mga pandaigdigang katawan na nagtataguyod ng hustisya at pananagutan.
Ang imbestigasyon ng ICC ay nagbibigay-diin sa mas malawak na mga alalahanin ukol sa karapatang pantao at sa pagkapantay-pantay ng batas. Ang posibleng pag-aresto sa mga mataas na opisyal ay maaaring magsilbing precedent para sa pagtugon sa impunity sa mga kaso ng karahasan na pinapatakbo ng estado. Maaari din itong makaapekto sa mga patakaran at aksyon sa hinaharap ukol sa karapatang pantao sa bansa at magsilbing halimbawa kung paano tinutugunan ng internasyonal na batas ang mga paglabag ng mga aktor ng estado.
Ang pagkilos ng ICC ay maaaring magpatibay ng papel ng korte sa pagpapataw ng pananagutan sa mga lider para sa malalaking krimen, na magpapalakas ng awtoridad at kredibilidad nito. Ang hakbang na ito ay magpapakita ng pangako ng ICC sa pagtugis ng hustisya sa kabila ng mga pampulitikang pressure o pambansang hangganan. Ipinapakita nito ang papel ng korte sa pagtugon sa impunity at pagtataguyod ng karapatang pantao sa pandaigdigang antas.
Sa kabilang banda, maaaring i-highlight ng senaryo ng arrest warrant ang mga hamon sa pandaigdigang hustisya, partikular sa mga kontekstong kung saan ang pambansang soberanya at internasyonal na hurisdiksyon ay nagkakaroon ng hidwaan. Ang posisyon ng Pilipinas sa ICC at ang posibleng pagtanggi na tumanggap ng arrest warrant ay nagpapakita ng mas malawak na mga debate tungkol sa mga limitasyon ng internasyonal na batas at ang pagpapatupad ng mga pamantayan ng karapatang pantao. Ang mga hamong ito ay naglalarawan ng mga komplikasyon sa pag-abot ng pandaigdigang hustisya sa isang mundo kung saan ang mga pampulitikang at ligal na interes ay madalas na nagsasalubong at nagkakaroon ng hidwaan.
Photo credit: AFP
